Yumurtalık kisti nedir?
Rahimde kist, içi su dolu kesecikleridir. Etrafı zar şeklinde kist duvarı ile çevrilidir. Yumurtalıklarda oluşan kistler çoğunlukla zararsızdırlar. Kadın sağlığı söz konusu olduğunda ilk akla gelenler arasında yumurtalık kistleri yer almakta. Kadınlar adet kanaması görmeye başladıktan sonra yumurtalık kistine yakalanma riski taşımaya başlarlar. Yumurtalıkların görevi ergenlikte başlayıp menopoz döneminde son bulduğu için bu dönemler arasında kist görülür. Genellikle iyi huylu olan yumurtalık kist çeşitleri, over kist olarak ta bilinen kadın hastalıkıkları arasındadır. Bazı durumlarda hastalık belirtileri görülürken bazı durumlarda ise jinekolojik muayene sırasında farkedilir.
Yumurtalık kisti neden olur?
Yumurtalıklar, normal regl (adet) düzeni olan kadınlarda yapısal yumurta kisti geliştirirler. Adetin bitmesi ile yumurtalıkta bulunan yumurta hücrelerinden biri büyümeye başlar ve kist halini alır. Bu kiste “folikül” adı verilir. Adetin ortalarında bu kist patlayarak içerisinde bulunan yumurta hücresi tüplere atılır. Bu patlama esnasında çoğu zaman karın içine çok az bir kanama olur ve vücut bu kanamayı kendisi sınırlandırır.
Bu esnada bazı kadınlar regl (adet) döneminin ortasında olan kanama nedeni ile kasık ağrısı, bazen de hafif lekelenme şeklinde vajinal kanamalarının olduğunu fark ederler. Bu durum; doğal, olması gereken, yumurtlamayı gösteren bir işarettir. Korkmaya gerek yoktur. Çoğu zaman saatler içinde kanama ve ağrı ortadan kalkar. İşte bu yakınmaların görüldüğü günlerde birliktelik olursa gebelik şansı yüksek olacaktır. Kist ne demek diye merak edenler için detaylar aşağıda sıralanmıştır:
Over Kist Reptürü
Nadiren vücut yumurta hücresinin tüpe atılması esnasında oluşan kanamayı durduramaz ve kanama devam eder. Bu iç kanama durumunda hastanın tansiyonu düşer, nabzı hızlanır, soğuk soğuk terler, gözü kararır, şiddetli kasık ağrısı olur ve kendini kötü hisseder. Bu duruma “over kist rüptürü “adı verilir.
Bu tür yakınmalar varsa hasta en yakın zamanda bir sağlık kuruluşuna getirilmelidir. Hasta kadın doğum uzmanı tarafından değerlendirilir. Ultrason ile içerideki kanama miktarı belirlenir. Kan sayımı yapılarak ne kadar iç kanama olduğu saptanır. Yaşam tehlikesi yoksa, hastanede takip edilebilir. Bu takip esnasında yakınmalarının artıp artmadığı izlenir. Kan sayımı tekrarlanarak kanamanın devam etmediği incelenir.
Kanama sürüyorsa hemoglobin, hemotokrit adı verilen kan değerlerinde düşme görülecektir. Acil bir ameliyat ihtimaline karşın hastanın ağızdan bir şey yiyip içmemesi gerekir. Sıvı ihtiyacı serum tedavisi ile giderilir. Takipleri esnasında durumu kötüleşen hemoglobin, hemotokrit değerlerinde düşme saptanan hastalarda kanamayı kontrol altına almak için hastaya anestezi verilir. Göbek deliğinden bir kamera ile girilerek laparoskopi denen işlem gerçekleştirilir. Açık ameliyat tercih edilmez.
- Korpus luteum
Bazen yumurta içeren folikül adı verilen kistler patlamaz ve aşırı büyüyen yumurtalık kistlerine dönüşür. Normalde folikül kisti 2 cm çapa erişince patlar, içerisindeki yumurta tüpe atılır. Geride kalan boş folikül, “korpus luteum” adı verilen yapıya dönüşür. Bu yapının da ameliyatla alınmasına gerek yoktur. Normal bir yapıdır.
Yumurtalık kisti tanısı nasıl konulur?
Genellikle jinekolojik muayene esnasında tesadüfen yumurtalıkta kist tanısı konulur. Vajinal yolla veya karından yapılan ultrasonografi ile değerlendirme çoğu zaman kistin tipi ve kötü huylu olup olmadığı hakkında bilgi verir. Nadiren bilgisayarlı tomografi, MR gibi ileri tetkiklere ihtiyaç olur.
İyi huylu kist ve kötü huylu kist nasıl anlaşılır?
Kistin iyi huylu ya da kötü huylu olduğunun ayırımında kanda tümör testleri yapılabilir. Yumurtalık kistlerinin çoğu iyi huyludur. Bu tümör testlerinden Ca-125 özellikle yumurtalık kanserlerinde ve endometrioma denilen iyi huylu çikolata kistlerinde yükselebilir. Tüm bu değerlendirmelerle tanı konulamamışsa laparoskopi deilen işlemle anestezi verilerek bir kamera vasıtası ile kist değerlendirilebilir.
Yumurtalık kisti belirtileri nelerdir?
Yumurtalık kistleri çoğu zaman belirti vermezler. Bazı durumlarda karnın alt bölgesinde oluşan ve “yumurtalık ağrısı” diye adlandırılan durum kist belirtileri arasında olabilir. Ancak yumurtalar hiçbir şeyi hissetmeyen organ olduğundan “yumurtalık ağrısı” bilimsel olarak doğru bir terim değildir. Fiziksel olarak kist belirtilerine rastlanamadığı için düzenli olarak jinekoloji muayenesi olmakta fayda var.
Yumurtalık kisti belirtileri arasında ;
Adet düzensizliği, lekelenme veya adet görememe
- Ağrılı adet görme
- Kasıklarda ağrı
- İlişki esnasında ağrı
- Karında şişlik
- Göğüslerde dolgunluk
- İdrar ve barsak şikayetleri
- Kilo alma
- Bulantı, kusma
- Tüylenme artışı
- Gebe kalamama
- Ani şiddetli keskin karın-kasık ağrısı
Yumurtalık kisti tipleri nelerdir?
1. Folikül kistler
20-50 yaş arasındaki kadınlarda görülen en sık rastlanan kist tipidir. Gelişen yumurta hücresinin çatlamaması ve büyümeye devam etmesi ile oluşur. Kenarları düzgün sınırlı, gergin ve içinde berrak sıvı içeren kistlerdir. Ultrasonda siyah olarak saptanırlar. Genellikle 5 cm’den küçük çapta olup genellikle belirti vermezler.
Bu kistler doğum kontrol haplarının 2-3 kutu kullanılması ya da kendiliğinden kaybolurlar. Tedaviye rağmen küçülmeyen ya da büyüme gösteren kistler için kist ameliyatı gerekli olabilir. Birkaç cerrahi müdahale ile bu kistler tedavi edilebilir.
2. Hemorajik – Korpus Luteum kisti
Yumurtlama sonrasında folikül, değişikliğe uğrayarak “Korpus Luteum” adını alır ve hormon üretirler. Bu yapının aşırı büyümesiyle veya bu yapının içine kanama olmasıyla “Korpus Luteum Kistleri veya Hemorajik Kistler” ortaya çıkar. Bu kistler folikül kistlerine göre genelde daha ağrılı ve büyüktürler. Kendiliğinden veya doğum kontrol ilaçları ile genellikle küçülürler. Hormon salgılanmasına devam ettikleri için adet gecikmelerine neden olabilirler. Nadiren rüptür (kistin yırtılması, patlaması) veya torsiyon (kistin kendi etrafında dönerek kan dolaşımının durması) nedeniyle karın içerisine kanama ve şiddetli ağrı neticesinde bazen ameliyata kadar gidebilecek durumlara neden olabilirler.
Hemorajik Kist rüptürü: Aşırı büyüyen kistin yırtılması ya da patlamasına “Hemorajik Kist Rüptürü” denilir. Çoğu zaman karın boşluğunda yırtılmaya bağlı oluşan kanama kendiliğnden dursa da kimi zaman yaşamı tehdit edecek boyutlara erişebilir.
Kanamanın şiddetli olduğunu gösteren belirtiler;
- Genel durum bozukluğu
- Şiddetli kasık karın ağrısı
- Bulantı, kusma
- Çarpıntı
- Göz kararması
- Baş dönmesi
- Soğuk terleme
- Hormon üretimine yol açabildiği için hemorajik kist varlığında gebelik oluşması güçleşebilir.
3. Endometrioma (çikolata kisti)
Sıklıkla ağrılı adet görme, birliktelik esnasında ağrı, gebe kalamama, kasık ağrısı gibi yakınmalar çikolata kisti belirtileri arasındadır.
Çikolata kisti neden olur?
Rahmin iç kısmını kaplayan endometriyum adı verilen dokunun yumurtalıklar üzerine yerleşerek burada çoğalmasıdır. Yumurtalıklara göç eden endometriyum dokusuna “endometriozis” adı verilir. Küçük noktasal olan endometriozis odakları zamanla kendi içine kanayıp içi koyu kahverengi içerikli kist haline döner. Bu oluşan kistik oluşuma endometriyoma adı verilir. Yumurtalık kistinin içi su dolu kesecikler olduğunu söylemiştik. Çikolata kistinin içi ise koyu kahverengi sıvı ile doludur. Tabi bazı doktorlar içi kanla dolu sıvı olduğunu da söylemekte. Bu nedenle “çikolata kisti” de denilir.
Çikolata kisti gebeliğe engel mi?
Endometriozis karın içi organlarını, yumurtalıkları, tüpleri birbirlerine yapıştırabilir. Bu yapışıklıklar kasık ağrılarına ve gebe kalmamaya neden olabilir. Konuyla ilgili daha detaylı bilgi için tıklayın.
4. Dermoid kist (Teratom)
20 yaşından küçüklerde en sık görülen rahimde kist çeşididir. Bu kistler kıl, saç, kemik, diş ve yağ gibi dokular içerebilir. Bu nedenle dermoid kist tanısını koymak ultrasonografi ile kolaydır. Bu kistler yumurtlama dönemiyle ilgili bir sorundan değil hasta daha anne karnında iken meydana gelen sorunlardan dolayı ortaya çıkar.
Kist tespit edildiğinde laparaskopik yolla kapalı yöntemle yumurtalığa zarar vermeden ve içerisindeki kıl, saç, yağ ve diş gibi oluşumlar karın içine dağılmadan dikkatlice çıkartılmalıdır. Dermoid kist %12 oranında her iki yumurtalıkta da görülebilir. Bu nedenle diğer yumurtalıkta çok dikkatli değerlendirilmelidir.
5. Kistadenom
Yumurtalık dokusunu dıştan saran yüzey tabakasından gelişen iyi huylu tümöral yapılardır.
Yumurtalık kisti patlaması nasıl olur?
Kistler daha öncede sözü edildiği üzere içi sıvı dolu keseciklerdir. Etrafı zar ile çevrilidir. Zamanla sıvı içeriğinin artması ya da ince zar yapısının incelmesi sonucu nadiren kistler açılabilir. Bu durumda kist içeriği, sıvı karın içine dökülür. Bu da ani çok şiddetli karın ağrısı ile kendini belli eder.
Yumurtalık kisti ve kanser ilişkisi
Yumurtalık kistleri % 80- 85 olasılıkla iyi huyludur. İyi huylu kistlerin kanser yapma eğilimi olmamasına rağmen kişilerde farklı şikayetlere sebep olabilir.
Kötü huylu yumurtalık kisti, aşağıdaki durumlarda ortaya çıkabilir:
• İleri yaşlarda ortaya çıkan kistler,
• Her iki yumurtalıkta kist varlığı,
• İçi sıvı dolu kist yanında solid (katı, patates gibi içi dolu) yapının saptanması,
• Etrafa yapışık, kenarları, sınırları düzensiz kistler,
• Hızlı büyüme gösteren kistler,
• Birden fazla sayıda, içlerinde katı kısımlar bulunan kistler,
• Karın içinde sıvı birikmesine (asit) neden olan kistler,
• Takiplerde kendiliğinden kaybolmayan veya büyüme gösteren kistler,
• Tümör markeri adı verilen kan testlerinde yükselmelerle beraber olan kistler.
Yumurtalık kistinin kanser olduğundan şüphelenilmesi durumunda ameliyatın, deneyimli kadın doğum uzmanı tarafından ve ameliyat esnasında alınan parçanın hemen tanısını koyup iyi ya da kötü huylu olup olmadığı bilgisini verebilen (Frozen Patoloji) bir merkezde yapılması gerekir.
Ameliyat esnasında hemen inceleme yapılarak kötü huylu olduğu saptanırsa ameliyatin içeriği genişletilir. Lenf bezlerinden biyopsi yapmak gerekebilir.
Yumurtalık kistinin torsiyonu ne demektir?
Kistin kendi etrafında dönerek kendi kan dolaşımını bozmasıyla ortaya çıkar. Kan dolaşımı bozulur ve dokular canlılığını yitirir. Bu oldukça ağrılı bir durumdur. Torsiyon riski özellikle çapı büyük kistlerde ve dermoid kistlerde daha fazladır. Bu durumda operasyon için erken davranılmalıdır. Yumurtalık kisti ameliyatı için laparoskopi tercih edilmelidir. Yumurtalık kisti tedavisi için gecikilirse yumurtalık kaybedilebilir.
Yumurtalık kisti nasıl geçer: Yumurtalık kisti tedavisi
- Doğum Kontrol ilaçları
Yumurtalık kisti tedavisine; kistin boyutu, ultrason görüntüsü, iyi yada kötü huylu olma şüphesine göre karar verilir. Fındık büyüklüğünde kistler herkeste görülebilir. Fakat 4-5 cm ve yukarısı kistler, parçalı kistler risk gurubuna dahildir.
Unutmayın ki; yumutalık ürediği müddetçe yumurtalığın üzerinde bulunan kist te besleneceğinden büyüme gösterebilir. Bu yüzden yumurtalığın iyi huylu olması ihtimaline yönelik doktorunuz ilk başta kist beslenmesini önlemek adına alternatif tedavi yöntemi olarak doğum kontrol ilaçları uygulayabilir. Bu tedavi kistinizin beslenmesini durdurarak, büyümeyi kamçılayıp, küçülüp küçülmediğini kontrol etmek içindir. Eğer kist küçülme göstermiyorsa torsiyon dediğimiz kistinizin yumurtalık üzerine düşüp kangrene çevirme riski olduğundan ve hayati tehlike riski bulunduğundan Laparoskopi gibi ameliyatlarla kistin operasyonla alınması gerekir.
- Laparoskopi
Kapalı ameliyat anlamına gelen laparoskopi, yumurtalık kistlerinde, ameliyat gerektiren durumlarda ilk tercih olmalıdır. Çok büyük kistler, kanser ihtimali yüksek kistler dışındaki kistlerde her zaman tercih laparoskopi denilen kapalı endoskopik yöntemdir. Göbek deliğinden ve 1-2 tane karın cildinden 1- 2 cm lik kesilerle ameliyat gerçekleştirilir. Karın içerisine karbondioksit gazı verilerek kamera yardımı ile kapalı yöntemle kist çıkarılır. Hasta 4 saat sonra ayağa kalkar bir şeyler yer içer, ortalama 1 gece hastanede kalır. Bu yöntem daha az ağrılı olup, hastanede yatış süreleri ve işe dönüş süreleri daha kısadır. Ciltte çok küçük izler kalır, hasta spora devam edebilir. Bu ameliyat sonrası hastlarda omuz ağrısı olabilir. Estetik olarak açık ameliyata (Laparatomiye) göre sonuçları daha iyidir. Bu işlem aynı zamanda polikistik over sendromu hastalığının saptanması ve tedavi edilmesi için de tercih edilmelidir.
- Laparotomi
Günümüzde artık tercih edilmemektedir. Ancak büyük kistlerde ve kötü huylu olma ihtimali yüksek kistlerde kullanılan yöntemdir. Ameliyat esnasında kistle birlikte gerektiği zaman yumurtalığı da almak gerekebilir.